Οι Μακεδόνες δεν θα μπορούσαν να απουσιάσουν από την Επανάσταση του Ελληνισμού το 1821 και συμμετείχαν σύσσωμοι στις μάχες εναντίον των Οθωμανών κατακτητών στην πατρογονική τους γη αλλά και στην Νότια Ελλάδα όταν κατεσταλη η επανασταση στην Μακεδονία. Ο βόρειος προμαχώνας του Ελληνισμού κατέβαλε βαρυ φόρο αίματος γνωρίζοντας τις θηριωδίες των Τούρκων.
Ένας μαρτυρικό σημείο είναι στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, το λεγόμενο Μαυρανιου αλώνι. Το 1821, την τρίτη ημέρα του Πάσχα, ο Μπαιραμ πασάς με ισχυρές δυνάμεις παγίδευσε με δόλο 3.000 περίπου αγωνιστές και γυναικόπαιδα στη συγκεκριμένη θέση και τους έσφαξε όλους! Περήφανος ο Μπαιραμ πασάς ανέφερε στο Σουλτάνο..." Αφού διαπερασαμεν εν στόματι μαχαίρας τους απίστους τεσσαράκοντα δυο χωρίων....ηχμαλωτισαμεν τες συζύγους και τα τεκνα αυτών και ελαφυραγωγησαμεν τες πλούσιας περιουσίας αυτών, τα χωρία και στρατόπεδα αυτών παραδώσαμε εις τες φλόγας..."
Φυσικά από τις βαρβαρότητες των Τούρκων δεν ήταν δυνατόν να γλιτώσει η μητρόπολη της Μακεδονιας, Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με το έργο του Ι. Βασδραβελλη, " Οι Μακεδόνες εις τους υπερ της ανεξαρτησίας αγώνας ", το σύνθημα των σφαγών δεν άργησε να δοθεί και στη Θεσσαλονίκη. Μόλις εξοντωθηκε η τουρκική φρουρά στον Πολύγυρο Χαλκιδικής και η είδηση έφτασε στην Θεσσαλονίκη, το ίδιο βράδυ σφαχτηκαν στις φυλακές του διοικητηριου οι μισοί από τους ομήρους που κρατούσαν οι Τούρκοι.
Ο μανιώδης όχλος, τον οποιο παρότρυναν οι επίσημες αρχές, ρίχτηκε στην καταστροφή και τη διαρπαγη με πρωτοφανή λύσσα...Η αγριότητα αυξάνει διαρκώς και σε δύο μέρες φτάνει στο ύψιστο σημείο της. Η μανία του τουρκικού και εβραϊκού όχλου ανατρέπει τα πάντα και ο Ελληνισμός της μαρτυρικής αυτής πόλης είναι έρμαιο της.
Συλλαμβάνονται ο τοποτηρητής του μητροπολιτη Θεσσαλονίκης επίσκοπος Κίτρους Μελέτιος, οι δημογέροντες Χρ. Μπαλανος, Γ. Πάικος,Χρ. Μενεξες, Στ. Πολύδωρος, Αν. Κυδωνιατης, Αθ. Σκανδαλίδης, Κ. Τάττης, ο ιερέας του Αγίου Μηνα Παπαγιάννης κ.α. και δεμένοι οδηγούνται στην αγορά Καπανι. Εκεί ο Γιουσουφ μπέης τους παρέδωσε στους δημιους.
Ο επίσκοπος κατακρεουργηθηκε από το μαινόμενο όχλο, μαζί με τον ιερέα Παπαγιάννη, που του έκοψαν τα χέρια και τα πόδια... Τον Χρ. Μενεξε τον κρέμασαν στον πλατανο της πλατείας Αγίου Γεωργίου. Από τους άλλους Θεσσαλονικεις μάρτυρες ο Χρ. Μπαλανος, πλουσιοτατος και υπέροχος πατριώτης Φιλικός, ο Γ. Πάικος κ.α. εκτελέστηκαν άγρια στο Καπανι.
Έπειτα το κύμα του όχλου κατευθύνεται στη Μητρόπολη, μέσα στην οποια και στον αυλόγυρο βρισκόταν δύο χιλιάδες περίπου Έλληνες. Εδώ επακολούθησε αγριοτατη σφαγή, που υπερβαίνει τα όρια κάθε περιγραφής. Ελάχιστοι κατόρθωσαν να διαφύγουν από το φρικτό αυτο μαρτύριο.
Άνω των τριών χιλιάδων Ελλήνων της Θεσσαλονίκης υπολογίζεται ότι σφαχτηκαν κατά τις φοβερές εκείνες ημέρες της εθνικής δοκιμασίας. Η ζωη των Ελλήνων δεν είχε καμία αξία και οι περιουσίες τους αρπαχτηκαν η καταστράφηκαν.
Τραγικός τόπος μαρτυρίου στην Κεντρική Μακεδονία υπήρξε επίσης η ηρωική Νάουσα Ημαθίας, όπου ο Εμπου Λουμπουτ πασάς απαγχονισε και έσφαξε πάνω από δυο χιλιάδες Έλληνες, οι γυναίκες και τα παιδιά τους αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν ως δούλοι, οι περιουσίες τους διανεμήθηκαν στους Τούρκους στρατιώτες και τα σπίτια τους πυρποληθηκαν. Για τα τραγικά θύματα της Νάουσας ο τότε Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, Πουκιεβιλ, γραφει..." Οι γυναίκες και τα παιδιά, που γλίτωσαν από την πρώτη αχαλίνωτη λύσσα των Τούρκων, σύρθηκαν στην αιχμαλωσία. Τα μάτια μας δεν αντέχουν στην καθημερινή θεα των ατυχών αυτών θυμάτων του πιο ειδεχθους εγκλήματος..." Ενώ συνεχίζει και καταγράφει τις θηριωδίες των κατακτητών.." Έπειτα ο Εμπου Λουμπουτ παρέδωσε στα βασανιστήρια τους προκρίτους της Βέροιας, από τους οποίους μόνο τριάντα τέσσερεις άντεξαν στα μαρτύρια με βραστό λάδι...Η Θεσσαλονίκη ήταν θέατρο βασάνων και σφαγών. Ο πασάς και οι Εβραίοι επεφύλαξαν την εξαιρετική επιτηδειοτητα τους σε κακουργιες για το βασανισμό των αιχμαλώτων γυναικών. Πολυ δίστασα να αναφέρω τα γεγονότα αυτά, αλλά η φωνή της αληθείας με υποχρεώνει να τα περιγράψω... Οι δυστυχείς εκείνες, στις οποίες επιβλήθηκε να απαρνηθούν τον Παντοδύναμο Θεό, υπέστησαν μαρτύρια, τα οποια φρικιω, καθώς τα γράφω...". Ένας ακόμη αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει το φοβερό σκλαβοπάζαρο της Θεσσαλονίκης..." Στο Μποσνακ Χάνι πωλούνταν ομαδικά τα αιχμαλωτα γυναικόπαιδα της Νάουσας, της Χαλκιδικής και άλλων μερών από 6.000 - 8.000 γρόσια....".
Γεώργιος Γκιουρας.